Cmentarz przycerkiewny w Smolniku - wpis do Rejestru

Drewniana, konstrukcji zrębowej bojkowska cerkiew pw. św. Michała Archanioła, ob. kościół filialny w Smolniku położona jest w centrum dawnej wsi Smolnik, poza jej obecnymi granicami (obecny Smolnik zlokalizowany jest w kierunku północnym od cerkwi i terenów dawnej wsi). Cerkiew oraz przylegający do niej cmentarz usytuowane są na szczycie wzniesienia na południe od głównej drogi prowadzącej z Ustrzyk Dolnych do Ustrzyk Górnych i Zatwarnicy, za potokiem Smolnik. Zespół otoczony jest wieńcem drzew, głównie lip oraz drewnianym ogrodzeniem. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się droga z płyt betonowych prowadząca do cerkwi, niewielki parking oraz tereny rolne.

Cmentarz przycerkiewny znajduje się na działce nr 79. Składa się z dwóch części: dawny cmentarz zlokalizowany przy samej cerkwi oraz późniejszy cmentarz grzebalny, oddzielony od cerkwi wieńcem lip. Na cmentarzu znajduje się 6 nagrobków kamiennych lub ich pozostałości datowanych na pierwsze dwudziestolecie XX wieku. Narożniki jednego z nich zdobione są dekoracją w formie akroterionu, co w skali regionu stanowi unikat. Nagrobki te były odnawiane społecznie w latach 1988-1995; odczytano wówczas znajdujące się na niektórych z nich inskrypcje. Ich treść została przytoczona w przywołanej wyżej publikacji. W innym miejscu znajdują się kamienne ciosy pochodzące prawdopodobnie także z jednego lub kilku nagrobków. Poza zabytkowymi nagrobkami na terenie objętym niniejszym postępowaniem znajdują się: nowa drewniana dzwonnica, 1 nagrobek współczesny z 1946 roku, 1 krzyż metalowy, 2 drewniane krzyże misyjne z 2003 i 2014 roku oraz współczesna kapliczka ze św. Michałem Archaniołem, wykonana w pniu ściętego drzewa.

Zespół cerkiewny w Smolniku posiada niezaprzeczalne wartości historyczne, naukowe i artystyczne, czego świadectwem może być m. in. fakt objęcia jego najważniejszego elementu, tj. cerkwi ochroną z racji wpisania do rejestru zabytków na mocy decyzji z dnia  z 6 marca 1969 roku, pod nr A-120 oraz na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w dniu 21 czerwca 2013 roku.

Zespół jest objęty ochroną również poprzez zapisy dotyczące utworzonego uchwałą Rady Gminy Lutowiska z 27 kwietnia 2000 roku zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Wieś Smolnik” oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Smolnik 3” zatwierdzonego uchwałą Rady Gminy Lutowiska z 13 października 2010 roku. Zapisy powyższego planu pozostawiają duży obszar wokół cerkwi jako teren rolny bez możliwości lokalizacji obiektów kubaturowych.

Decyzja o wpisie do rejestru zabytków cerkwi pw. św. Michała Archanioła w Smolniku wraz z najbliższym otoczeniem wydana w 1969 roku określiła granice ochrony konserwatorskiej. Jednak ze względu na fakt, iż granice te są obecnie niemożliwe do ustalenia m. in. ze względu na brak map z tego okresu, należało przeprowadzić nowe postępowanie i dokładnie określić granice ochrony konserwatorskiej.

Obecna decyzja stanowi uzupełnienie decyzji wydanej w 1969 roku. Ochroną konserwatorską zostaje objęty cmentarz przycerkiewny wraz z nagrobkami lub ich pozostałościami oraz starodrzew okalający cerkiew i cmentarz wraz z działkami określonymi powyżej.