Konferencja naukowa z okazji Jubileuszu 400-lecia Franciszkanów Reformatów 1623 - 2023

18 czerwca 2022 roku w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu odbyła się Sesja Naukowa zorganizowana z Okazji Jubileuszu 400.Lecia Franciszkanów Reformatów 1623 - 2023. Sesję uzupełniła wystawa prezentująca prace brata zakonnego Dydaka Baturyny zatytułowana „Postać i dorobek malarski br. Dydaka Baturyny OFM w kontekście jubileuszu 400. lecia powstania Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce”. W programie sesji znalazły się referaty poświęcone historii zakonu i działalności twórczej zakonnego artysty. Nie zabrakło także obszernej relacji z przebiegu prac konserwatorskich przy 5 obrazach ze zbiorów zakonnych w Przemyślu, poświęconych tematyce franciszkańskiej.

Obszerne relacje z konferencji i wystawy zamieszczone zostały na stronie przemyskich franciszkanów

Bardzo interesujące dla uczestników konferencji było wystąpienie Ojca dr Alojzego Warota OFM, pt. "Charyzmat i obecność franciszkanów reformatów na ziemiach polskich", które w całości przytaczamy:

***************************

1. Początki ruchu franciszkanów reformatów        

Niniejsza sesja poświęcona bratu Dydakowi Baturynie (1824-1879) wpisuje się w obchody Jubileuszu 400-lecia obecności na ziemiach polskich franciszkańskiego ruchu reformatów, który przynależał do dynamicznego charyzmatu zrealizowanego osobiście i zaproponowanego swoim naśladowcom przez świętego Franciszka z Asyżu (1182-1226). Charyzmat ten, sprecyzowany zwłaszcza w Regule, zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III (1223) oraz w Testamencie (1226) – nie licząc sporej liczby pism Biedaczyny, jak i jego biografii – na przestrzeni wieków podlegał różnej interpretacji i akcentowaniu pewnych wymiarów życia minoryckiego, zwłaszcza ubóstwa, kosztem innych cech wspólnych. Taki stan rzeczy, zapoczątkowany jeszcze za życia Franciszka, po jego śmierci ulegał stopniowo dalszemu nasileniu i dramatyzacji, doprowadzając do instytucjonalnego rozdzielenia ruchu konwentualnego od ruchu obserwanckiego, co nastąpiło dnia 29 maja 1517 roku na mocy bulli Leona X Ite vos in vineam meam. Od tej pory założony przez Franciszka z Asyżu Zakon Braci Mniejszych (Ordo Fratrum Minorum) aktualizował się w dwóch strukturach organizacyjnych: w Zakonie Braci Mniejszych Konwentualnych i w Zakonie Braci Mniejszych Obserwantów, które jednakowo odnosiły się do osoby tego samego Założyciela – świętego Franciszka z Asyżu i przyjmowały jako podstawowy fundament życia tę samą Regułę z 1223 roku, choć różniły się w jej precyzacji na poziomie osobnych Konstytucji Generalnych, czy pomniejszego prawodawstwa.   

Pojawienie się franciszkańskiego sposobu życia nazwanego reformackim wiąże się głównie z Północną Italią (zwłaszcza regionami Lombardii i Veneto) i wpisuje się w odnawiający nurt wewnątrz grupy franciszkanów obserwantów po podziale Zakonu w 1517 roku. Pragnienie ściślejszej obserwy realizowało się również w podobnych grupach braci mniejszych, jak bosi (dyskalceaci), alkantaryni, rekolekci czy kapucyni, których historia poprowadziła odrębną drogą instytucjonalną. Wspomniane grupy, jak początkowo zresztą sam ruch obserwantów, wiązały się z pragnieniem prostszego, mniej rozproszonego, a nade wszystko bardziej radykalnego realizowania idei Biedaczyny z Asyżu, rezygnując z nadawanych z czasem przez autorytet kościelny dyspens i przywilejów. Pojawienie się grup odnowy wewnątrz obserwantów było także jakimś pokłosiem napięcia religijnego i ogólnego pragnienia reformy wewnątrzkościelnej, która przybrała ostatecznie burzliwe oblicze w programie Marcina Lutra (1483-1546). Dość szybkie krystalizowanie się nowych ruchów franciszkańskich po podziale z 1517 roku świadczy o tym, iż sam podział nie ostudził reformatorskich inicjatyw, przynajmniej w obrębie obserwantów (historia braci mniejszych konwentualnych w tym zakresie wydaje się być spokojniejsza).

Te reformatorskie prądy na ogół rodziły się i dojrzewały w domach zakonnych o specjalnym statusie, biorącym za cel ściślejsze zachowywanie Reguły świętego Franciszka. Chodzi o tak zwane domy rekolekcyjne, których obecność polecał już święty Bonawentura (ok. 1217-1271) i które najpierw przyczyniły się do powstania oraz rozwoju ruchu obserwanckiego, a później, pośród samych już obserwantów, do tworzenia się kolejnych sposobów rozumienia i życia według Reguły franciszkańskiej i minoryckiej tradycji zakonnej.

Podobnie było z reformatami, których początków należy szukać w latach 20/30. XVI wieku. Dość szybko, dzięki specjalnym pozwoleniom papieskim, stawali się oni coraz bardziej niezależni od swojej władzy zwierzchniej, zarówno na poziomie Prowincji, jak i całego Zakonu. W roku 1579 uzyskali od Grzegorza XIII brewe Cum illius vicem, które w zasadzie pozwalało im na całkowite oderwanie się od Zakonu franciszkanów obserwantów. Na szczęście do tego nie doszło, dzięki interwencji generała Zakonu – Franciszka Gonzagi, który ze swej strony dokładał wszelkich starań, aby ruch reformacki pozostał nadal w strukturach Zakonu. Pomijając dalsze perypetie związane z prawnym ukonstytuowaniem się reformatów, ostatecznie należy wskazać na rok 1621, w którym omawiani naśladowcy Biedaczyny z Asyżu otrzymali od papieża Grzegorza XV specjalne pozwolenie na posiadanie własnego prokuratora (wicegenerała), który miał być mianowany bezpośrednio przez kardynała protektora Zakonu. W konkrecie postanowienia papieskie dawały reformatom prawie całkowitą niezależność od generała Zakonu i od lokalnych prowincjałów, przyczyniając się w ten sposób do prawnego powstawania niezależnych struktur zakonnych, choć formalnie cały czas w obrębie jednej rodziny Zakonu Braci Mniejszych Obserwantów.

Taki stan prawny reformatów został zawieszony przez Urbana VIII już w roku 1624, aby po dalszych precyzacjach ukonstytuować się w nowej formie prawnej w 1639 roku dzięki bulli Iniuncti nobis tego samego papieża. Na jej mocy wszystkie Kustodie reformackie w Italii i w Polsce zostały podniesione do rangi Prowincji (wcześniej dokonało się to w Bawarii, Tyrolu, Austrii, gdzie Prowincje obserwanckie poprzechodziły spokojnie na reformatyzm); prokurator generalny nadal był mianowany przez kardynała protektora; natomiast ministrowi generalnemu przypadała pełna, a nie szczątkowa jurysdykcja wobec reformatów, chociaż jedynie według ich własnych Statutów.

2. Reformaci w Polsce

Franciszkański ruch reformacki, który pojawił się w Polsce w I połowie XVII wieku, przynależał więc do prężnej gałęzi minorytów zjednoczonych
w Ordo Fratrum Minorum Reformatorum (OFMRef), którego główna siedziba znajdowała się w klasztorze San Francesco a Ripa w Rzymie. Bracia ci w Polsce niekiedy byli nazywani również reformatorami, czy sporadycznie bernardynami bosymi.

Pojawienie się reformatów w Polsce nie odbyło się zbyt pokojowo, zwłaszcza ze względu na dość stanowczą opozycję ze strony obserwantów (bernardynów). Niemniej jednak to spośród nich właśnie wywodzili się pierwsi reformaci, a inicjatorem ruchu w Polsce był nie kto inny, ale właśnie bernardyn – Gabriel z Gródka (zm. 1619). Ponadto we wstępnym okresie tworzenia się ściślejszej obserwy franciszkańskiej na ziemiach Polskich ważną rolę odegrali także reformaci przybyli z Italii (pierwszym komisarzem apostolskim był mianowany przez Grzegorza XV – Aleksander z Padwy). Ponieważ nie udało się przekonać prowincji bernardyńskich do przejścia na ściślejszą obserwancję, od roku 1621 reformaci zaczęli zakładać własne klasztory, które w 1623 roku podzieliły się na dwie Kustodie, czyli niepełnoprawne jeszcze prowincje: małopolską, pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej, oraz wielkopolską, pod wezwaniem św. Antoniego. Po kilku latach ponownej przynależności do struktur obserwanckich, klasztory reformackie w roku 1638 na nowo stały się samodzielne, a wspomniane Kustodie w roku 1639 zostały podniesione do rangi Prowincji przez papieża Urbana VIII, o czym już była mowa.

Szybki i prężny rozwój Prowincji małopolskiej doprowadził w krótkim czasie do wydzielenia się z niej w II połowie XVII wieku Kustodii śląskiej, która z czasem weszła w skład Prowincji czeskiej reformatów, a także od 1746 roku Kustodii ruskiej, pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej (Kustodia ta ze względu na swój dalszy rozwój w 1763 roku stała się niezależną Prowincją). Natomiast w roku 1750 z części klasztorów Prowincji wielkopolskiej utworzono Prowincję pruską, pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Po wcieleniu Śląska do Prus w 1740 roku, z klasztorów reformackich znajdujących się na Śląsku utworzono w 1755 roku reformacką Prowincję św. Jadwigi.

Szczytowy okres reformatów na ziemiach polskich przypada na II połowę XVIII wieku. Według spisu z 1772 roku reformaci posiadali wówczas cztery Prowincje, a w nich 60 klasztorów z 1345 zakonnikami. Ten okazały rozwój reformatów, jak i innych zakonów, czy w ogóle Kościoła, został zatrzymany rozbiorami Polski i ogólnie wrogą wobec instytucjonalnego życia religijnego polityką państw zaborczych. Rozbiory doprowadziły do kilkukrotnego zmieniania granic i struktur poszczególnych Prowincji, likwidacji klasztorów i prowadzonych przez nich dzieł, likwidacji Prowincji, a w konsekwencji wyludniania się klasztorów ze względu na zakaz przyjmowania nowych kandydatów do Zakonu, a także częstego opuszczania klasztorów czy w ogóle życia zakonnego przez ojców i braci. Jedynie na terenie Galicji Kościół, a więc również bracia mniejsi, mogli cieszyć się w miarę swobodnym funkcjonowaniem i umiarkowanym rozwojem w ramach dwóch Prowincji: obserwanckiej – Niepokalanego Poczęcia i reformackiej – Matki Bożej Bolesnej (ten tytuł reformaci w Galicji przyjęli po likwidacji ich Prowincji ruskiej). Trzeba także wspomnieć, iż mimo trudności także i w innych częściach Rzeczypospolitej nie brakowało prób utrzymania struktur i właściwego poziomu życia zakonnego, niekiedy wręcz w sposób heroiczny. Po kasatach władz pruskich, w II połowie XIX wieku wyłoniły się dwie Prowincje, mające swój reformacki rodowód. Była to wspomniana już Prowincja św. Jadwigi (działała ona do 1810 roku) oraz erygowana w 1855 roku Prowincja Niepokalanego Poczęcia, funkcjonująca na terytorium Prus Zachodnich i Wielkiego Księstwa Poznańskiego (jej klasztory zostały skasowane w 1873 roku w wyniku Kulturkampfu).

Inicjatywą dla zatrzymania upadku i spotęgowania rozwoju Zakonu franciszkańskiego nie tylko w Polsce, lecz na całym świecie, była decyzja papieża Leona XIII wyrażona w bulli Felicitate quadam z 1897 roku, która znosiła wszelkie różnice w łonie Zakonu Braci Mniejszych Obserwantów. Na mocy tej decyzji Prowincje obserwanckie i reformackie zostały połączone także i w Polsce. Co prawda w 1911 roku doszło do podzielenia powstałej w wyniku zjednoczenia Prowincji na dwie: Niepokalanego Poczęcia (dawnych bernardynów) i Matki Bożej Anielskiej (dawnych reformatów), formalnie jednak nie istniały już żadne historyczne różnice na poziomie prawodawstwa określonego przez jednego Założyciela, jedną Regułę, jeden zarząd generalny oraz jedne Konstytucje jednego już tylko Zakonu Braci Mniejszych.

3. Zakończenie

Ruch reformatów, jak i wcześniejsze reformy, czy te równoległe reformatom, świadczą nie tyle o instytucjonalnej słabości Zakonu, co przede wszystkim są przejawem jego żywotności oraz duchowego entuzjazmu względem wiernego zachowywania Reguły, która nieustannie pozostawała carta magna charyzmatu całego Zakonu, wyrażającego się na dwóch zasadniczych płaszczyznach: braterstwa (fratres) i umniejszenia (minores). Przychodzące z czasem bardziej liberalne postrzeganie istoty charyzmatycznej oraz rozluźnienie dyscypliny zakonnej rodziło nieustannie potrzebę większego powrotu do źródeł, zwłaszcza przez wytężoną modlitwę i surową ascezę. Być może w procesie tym niekiedy nie do końca w sposób słuszny odczytywano intencje Założyciela. Reformy skupiały się często i za bardzo na stronie zewnętrznej, a w imię zasad reformy nie brakowało postaw daleko odbiegających od ideału braterstwa i umniejszenia wobec innych braci.  Niemniej jednak, przynajmniej w „złotym okresie” reformatów, odznaczali się oni nie tylko osobistym przykładem (o czym świadczą chociażby święci, błogosławieni, czy słudzy Boży Kościoła Katolickiego), lecz i cenioną wielce przez wiernych troską i skutecznością ewangelizacyjno-duszpasterską.

Rozwój reformatów w Polsce świadczy o tym, iż potrafili oni dobrze odpowiedzieć na potrzeby ówczesnego społeczeństwa, zwłaszcza mieszczaństwa, z którego zresztą pochodziło najwięcej kandydatów. Ich klasztory umiały skutecznie oddziaływać na miejscowy Kościół i społeczeństwo. Przyjęty radykalny sposób życia braci dobrze wpisywał się również w reformę potrydencką Kościoła, nadając jej nie tyle instytucjonalne, co jednak szerokie i skuteczne oblicze (chociażby przez kwestę). Kaznodziejstwo – mniej zabarwione dogmatycznie, za to bardziej moralnie – kształtowało sumienia, podobnie jak posługa spowiednictwa. Ogólna prostota i szczerość życia zjednywała im przychylność, na co wskazują liczne protektoraty i fundacje.

Jubileusz 400-lecia obecności franciszkanów reformatów na ziemiach polskich jest więc dobrą okazją do przypomnienia tej ciekawej historii, a wspomnienie osoby brata Dydaka Barturyny oraz odnowienie kilku jego obrazów są konkretnym przyczynkiem świadczącym o tym, iż historia ta jest cały czas ważna i obecna.

BIBLIOGRAFIA:

  • GAPSKI H., Zakony franciszkańskie w Polsce nowożytnej. Krótki zarys porównawczy, w: Zakony franciszkańskie w Polsce, red. J. Kłoczowski, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1998, II.1, s. 11-46.
  • HOLZAPFEL H, Podręcznik historii Zakonu Braci Mniejszych, Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2012.
  • IRIARTE L., Historia franciszkanizmu, Bracia Mniejsi Kapucyni, Kraków 1998.
  • PANDZIC B., Zakony św. Franciszka w Europie w XVI-XVII wieku, w: Zakony franciszkańskie w Polsce, red. J. Kłoczowski, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1998, II.1, s. 47-57.
  • SBARDELLA R., Bracia Mniejsi Reformaci w XVI-XVIII wieku, w: Zakony franciszkańskie w Polsce, red. J. Kłoczowski, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1998, II.1, s. 58-79.
  • SROKA A., Prawo i życie polskich reformatów, OO. Franciszkanie Reformaci, Kraków 1975.
  • SZTEINKE A. J., Źródła do dziejów Zakonu Braci Mniejszych Reformatów w Polsce oraz na Śląsku (1621-1900), w: Zakony franciszkańskie w Polsce, red. J. Kłoczowski, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 2003, II.2, s. 42-79.
  • SZTEINKE A. J., WAROT A. S., PROKOP K. (opr.), Zjednoczenie Zakonu Braci Mniejszych w 1897 r. Geneza-Przebieg-Konsekwencje. Materiałyz sympozjum odbytego w Krakowie-Bronowicach 11-12 września 1997 r., Franciszkanie, Poznań 2001.
  • SZTEINKE A., WIŚNIOWSKI G., OO. Franciszkanie reformaci w Polsce, w: Schematyzm Prowincji Matki Bożej Anielskiej OO. Franciszkanów Reformatów w Polsce 1971, Kraków 1971, s. 32-86.
  • TOMCZAK B., Franciszkanie w Polsce. Reformaci (2), w: Encyklopedia Katolicka, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1989, t. 5, kol. 505-507.
  • WIŚNIOWSKI A., Franciszkanie. Ściślejszej obserwancji, w: Encyklopedia Katolicka, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1989, t. 5, kol. 486-489.
  • WIŚNIOWSKI A., Franciszkanie w Polsce. Reformaci (1), w: Encyklopedia Katolicka, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1989, t. 5, kol. 501-505.

*******************************

Prace konserwatorskie przy 5 obrazach zakonnych prezentowanych na wystawie w Muzeum, były prowadzone pod nadzorem konserwatorskim ze strony Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, zostały zakończone i odebrane komisyjnie w roku 2021. Prace sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Podkarpackiego i Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ze względu na wyjątkowy charakter prac konserwatorskich, zamieszczamy poniżej krótką relację uzupełnioną o dokumentację fotograficzną. Prace prowadzono w pełnym zakresie techniczno-technologicznym i artystyczno-estetycznym, zarówno w odniesieniu do obrazów jak i ram, które zachowały się oryginalne z czasu powstania, tj. około 1860 r. W trakcie oczyszczania obrazów odsłonięto oryginalną kolorystykę, podklejono przedarcia i uzupełniono ubytki płóciennego podobrazia, uzupełniono ubytki gruntów, zdublowano obrazy na nowe podobrazia, które wzmocniły zabytkowe płótna. Obrazy naciągnięto na zabytkowe krosna, które także poddano konserwacji. Wzmocniono strukturalnie drewno krosien, wstawiono nowe poprzeczki, uzupełniono o nowe fazy i kliny naprężające. Obrazy zawerniksowano i wykonano punktowanie scalające farbami olejno-żywicznymi.

Ciekawe okazały się prace przy ramach obrazów. W trakcie usuwania warstw przemalowań uwidoczniło się, że pod nimi zachowała się ciekawa, wielobarwna marmoryzacja wykonana w odcieniach zieleni, czerwieni i ugrów. Odsłonięto je i uzupełniono w miejscach ubytków, scalono kolorystycznie, a drewniane listwy wzmocniono, uzupełniono ubytki drewna przez flekowanie, sklejono pęknięcia.  Obrazy w ramach po konserwacji odzyskały wielobarwną, odważną kolorystykę i bardzo ciekawie prezentują się w salach ekspozycyjnych.

Poszczególne etapy konserwacji omówiła współautorka prac Pani Aneta Filip - konserwator dzieł sztuki. Poniżej zamieszczamy fotorelację z przebiegu prac. 

OBRAZ – Św. Franciszek otrzymuje odpust  z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Obraz – Św. Franciszek przed sułtanem z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Obraz – Św. Franciszek ukazuje się Grzegorzowi IX z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Obraz – Św. Franciszek w chorobie z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Obraz – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Obraz – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po przewiezieniu do pracowni konserwatorskiej i wstępnym oczyszczeniu.
Odwrocie obrazu – Św. Franciszek przed sułtanem z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan przed konserwacją.
Odwrocie obrazu – Św. Franciszek ukazuje się Grzegorzowi IX z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – usuwanie zniszczonych łat.
Odwrocie obrazu – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – oczyszczanie odwrocia.
Odwrocie obrazu – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – wzmacnianie protez bibułką japońską na Bevę.

 

Obrazy z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji- po prasowaniu.
Obraz – Św. Franciszek otrzymuje odpust z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – oczyszczanie lica.
Obraz – Św. Franciszek otrzymuje odpust z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – oczyszczanie lica.
Obrazy z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji- przygotowanie pod protezy.
Obraz – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji- uzupełnianie ubytków kitem emulsyjnym.
Obraz – Św. Franciszek przed sułtanem z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – opracowanie kitów.
Obraz – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji- opracowanie kitów.
Obraz – Św. Franciszek przed sułtanem z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – scalanie kolorystyczne.
Obraz – Św. Franciszek w chorobie z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – scalanie kolorystyczne.
Obraz – Św. Franciszek otrzymuje odpust z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – odwrocie po konserwacji krosien.
Rama obrazu - Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – badania odkrywkowe.
Rama obrazu - Św. Franciszek w chorobie z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – usuwanie wtórnych nawarstwień.
Rama obrazu - Św. Franciszek ukazuje się Grzegorzowi IX z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan w trakcie konserwacji – scalanie kolorystyczne.
Obraz – Św. Franciszek w chorobie z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji.
Obraz – Św. Franciszek przed sułtanem z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji.
Obraz – Śmierć Św. Franciszka z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji.
Obraz – Św. Franciszek ukazuje się Grzegorzowi IX z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji.
OBRAZ – Św. Franciszek otrzymuje odpust z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji.
OBRAZY z klasztoru OO. Franciszkanów OFM w Przemyślu. Stan po konserwacji, zawieszone na ścianach klasztoru.