Młodzi konserwatorzy dzieł sztuki na początku drogi zawodowej rzadko otrzymują szansę pracy przy najcenniejszych dziełach sztuki. Nie mogą pochwalić się wieloma realizacjami konserwatorskimi i potencjalni zleceniodawcy są ostrożni w podejmowaniu decyzji wyboru niezbyt doświadczonego konserwatora. Jednak są przypadki wyjątkowe, taki jak ten, który połączył wiedzę, odwagę i determinację. Prezentujemy pracę absolwentki krakowskiej ASP, która ukończyła studia w tym roku. W ramach swojej pracy dyplomowej, pod okiem prof. Jarosława Adamowicza z Pracowni Konserwacji i Restauracji Malowideł na Drewnie, prowadziła konserwację bardzo cennego malowidła gotyckiego zachowanego na drewnianych ścianach prezbiterium kościoła w Haczowie. Przytaczamy dzisiaj Jej wypowiedź i gratulujemy profesjonalnej realizacji konserwatorskiej. Jako członkowie komisji konserwatorskiej uzgadniającej kolejne etapy prac, byliśmy pod wrażeniem każdego kolejnego kroku. Widzieliśmy postęp prac i doskonały efekt wykonawczy, pełne zaangażowanie artystki-konserwatora i świadomość własnych umiejętności. Z przyjemnością prezentujemy zdjęcia z prac konserwatorskich i wypowiedź samej autorki, Pani Katarzyny Witalis.
„Kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Haczowie (1459 r.) jest jednym z najcenniejszych obiektów zabytkowych na mapie drewnianej architektury Polski. Jego wyjątkową wartość podkreśla wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Posiada jedyne znane w Polsce figuralne, gotyckie (1494 r.) malowidła ścienne na drewnie. Dzięki współpracy z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Przemyślu obiekt stał się przedmiotem pracy magisterskiej Katarzyny Witalis, realizowanej pod kierunkiem dr hab. Jarosława Adamowicza, prof. ASP w Pracowni Konserwacji i Restauracji Malowideł na Drewnie Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Działania konserwatorskie skupiły się na scenie Upadku Chrystusa pod krzyżem na płn. ścianie prezbiterium. W części teoretycznej niezwykle ważne było uwzględnienie sceny, jako części integralnej całości – prezbiterium i całego kościoła oraz jego najbliższego otoczenia.
W chwili rozpoczęcia prac oryginalna technologia malowidła była całkowicie zdominowana substancjami naniesionymi w czasie prac konserwatorskich w II poł. XX w. Kolorystyka znacznie ściemniała i pożółkła. Kluczowym elementem było uporządkowanie informacji archiwalnych oraz wykonanie badań fizyko-chemicznych, które pozwoliły rozróżnić i określić oryginalną technologię i liczne późniejsze nawarstwienia. Analizy i rozpoznanie znacząco wzbogacają naszą dotychczasową wiedzę o haczowskich malowidłach, które są wyjątkowe nie tylko ze względu na swój figuralny charakter, ale też wykonane zostały nietypową dla polichromii ściennych na drewnie technologią. Z uzyskanych wyników badań i obserwacji w obiekcie jednoznacznie wynika, że zastosowano szeroki wachlarz pigmentów (w tym malachit, azuryt i aurypigment), które łączono tłustym spoiwem temperowym.
Przeprowadzone prace konserwatorskie w znacznym stopniu poprawiły stan i odbiór estetyczny przedstawienia. Z gotyckiej warstwy malarskiej nie tylko usunięto niepierwotne nawarstwienia (które dalekie były od oryginalnej technologii), ale też nie wprowadzono w jej strukturę żadnych substancji konsolidujących. Dzięki odważnym decyzjom i niekonwencjonalnym zabiegom uczytelniono wiele detali, a kolorystyka uległa rozjaśnieniu. Po oczyszczeniu i uzupełnieniu ubytków scena powróciła do charakteru malowideł ściennych na drewnie.
Praca magisterska, obroniona w ubiegłym roku akademickim, została wyróżniona w ogólnopolskim konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków i Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków na najlepsze prace studialne, naukowe oraz popularyzatorskie, dotyczące ochrony zabytków i muzealnictwa - edycja 2021. W międzynarodowym konkursie PKN ICOMOS im. Profesora Jana Zachwatowicza na najlepsze prace dyplomowe studentów szkół wyższych podejmujące problematykę ochrony dziedzictwa kulturowego 2021 przyznane zostało wyróżnienie honorowe.”
Gratulujemy serdecznie i spodziewamy się dalszych wspaniałych osiągnięć w konserwacji dzieł sztuki!
