Od 1999 roku powiat dębicki został częścią województwa podkarpackiego (przed 1975 należał do ówczesnego województwa rzeszowskiego). Po przejęciu na powrót powiatu w obręb działania Delegatury Rzeszowskiej nastąpiło w pierwszym etapie przeniesienie dokumentacji technicznej i kart ewidencyjnych oraz rozpoznanie obiektów w terenie, zapoznanie się z ich stanem zachowania.
Z istniejących w powiecie dębickim siedmiu kościołów drewnianych cztery funkcjonują jako kościoły parafialne, dwa jako filialne po wybudowaniu nowych i jeden jako kaplica cmentarna po translokacji. Większość z nich usytuowana jest w okolicach Pilzna. Są to ciekawe obiekty o zróżnicowanej architekturze, należące do historycznej grupy kościołów małopolskich, przeważnie kolejne, zbudowane w miejscu starszych, zniszczonych lub spalonych. Podczas swojego istnienia przechodziły wiele remontów, które zmieniały ich formę. Zmieniała się czasem też funkcja – ze świątyń parafialnych stały się kościołami filialnymi, użytkowanymi sporadycznie. W większości z nich okres ostatnich dwóch dekad był czasem prowadzenia prac remontowych i konserwatorskich, które charakteryzowały się całkiem sporą dynamiką i szerokim zakresem. Prace te wymagają w niektórych obiektach dalszej kontynuacji, ale wydarzenia ostatnich lat zasługują na choćby szkicowe ich przedstawienie. Najstarszym i najbardziej okazałym z drewnianych obiektów sakralnych jest dawny kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła w miejscowości Łęki Górne (gm. Pilzno). Należy do jednych z największych kościołów gotyckich. Szerokość nawy wynosi ok. 11 m, szerokość trójbocznie zakończonego prezbiterium 9 m, wysokość nawy ponad 8 m, powierzchnia prezbiterium 89 m2 , nawy 167 m2 . Kościół ten został zbudowany jako fundacja zbiorowa, kiedy to dziedzicami Łęk byli bracia Stanisław Zaklika (zwany Kolczek) i Jakub Zaklika h. Topór. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych jeszcze przed II wojną światową – decyzją KK.S.11-R/5/1936 z dnia 14.09.1936 r., wydaną przez Konserwatora Okręgu Krakowskiego inż. arch. B. Tretera i decyzją A-98 z dnia 25.05.1954 r., wydaną przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rzeszowie.
Orientowany, konstrukcji zrębowej na jaskółczy ogon, na kamiennej podmurówce, z wieżą z XIX wieku konstrukcji słupowej i dwoma pomieszczeniami zakrystyjnymi od północy, murowanymi, sklepionymi krzyżowo z XVII wieku. Prezbiterium i nawa przykryte dachem dwuspadowym o wspólnej kalenicy, z sygnaturką. Prezbiterium zakończone trójbocznie. Stropy płaskie, w nawie z zaskrzypieniami. Więźba dachowa storczykowa, zredukowana podłużnie. Jednoskrzydłowa, dwujętkowa, ze storczykiem w co drugim więzarze zawieszonym na jednej parze zastrzałów i dwóch jętkach całkowitych. Dodatkowo storczyki przytwierdzone są do krokwi kołkiem spinającym poniżej kalenicy. Rama storczykowa dwuryglowa, z ryglami odcinkowymi, stężona długimi zastrzałami w formie krzyża św. Andrzeja. Połączenia ciesielskie kołkowane. Badania dendrochronologiczne wykonane przez prof. Marka Krąpca w 2011 roku potwierdziły czas powstania kościoła na 1481 lub 1482 rok, wieży na lata 1878–1879. W sąsiedztwie kościoła, po stronie północnej, po drugiej stronie drogi w latach 1998– 2008 wybudowano nowy kościół parafialny (wg. proj. arch. J. Gyurkovicha) i zaniechano odprawiania jakichkolwiek nabożeństw w starym kościele. W ciągu kilku pierwszych lat po 2000 roku nie było możliwe rozpoczęcie prac remontowych, gdyż trwały jeszcze prace wykończeniowe nowego kościoła. Współpraca z ówczesnym ks. proboszczem Franciszkiem Pacholikiem powoli rozkręcała się przy okazji późniejszych „mniejszych” tematów. Nie bez wpływu na podjęcie decyzji o zadbaniu o stary kościół miała współpraca z zespołem badawczym pracującym w ramach projektu polsko-norweskiej wymiany doświadczeń w dziedzinie konserwacji i promocji dziedzictwa kulturowego „Skarby w drewnie ukryte” (2011 rok, zorganizowanej przez Stowarzyszenie „Procarpathia” w Rzeszowie). Kościół w Łękach Górnych, jako jeden z kilkunastu obiektów, został zakwalifikowany do tego projektu. Zainteresowanie i pewien „szum medialny” sprawił, że powoli dojrzewała decyzja o niezbędnych działaniach w celu zabezpieczenia starego kościoła. Przed jego remontem rozpoczęto możliwe do wykonania inne prace konserwatorskie, których zakres był uzależniony od pozyskania dofinansowań i ewentualnych datków sponsorów. Realizowano konserwację wiszącego na północnej ścianie prezbiterium obrazu tablicowego, środkowej części nieistniejącego tryptyku z przedstawieniem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Obraz ten jest sygnowany (na bordiurze płaszcza postaci św. Jana podtrzymującego ramiona Marii) przez Lazarusa Gertnera von Ulm, datowany jest na około 1510 rok.
Pierwszą konserwację i badania wykonywała Maria Cichorzewska - Drabikowa w latach 1966–1968. Z uwagi na wtórne oprawienie obrazu przez parafian w latach 80. w nieprofesjonalną ramę oraz zaobserwowane wgniecenia podobrazia zdecydowano w 2010 roku o rozpoczęciu prac konserwatorskich. Prace powierzono Barbarze Czajkowskiej-Palusińskiej z Krosna, konserwatorce doświadczonej w pracach nad gotyckimi obrazami na podłożu drewnianym. Prace trwały 2 lata, po ich wykonaniu zdecydowano, że z uwagi na bezpieczeństwo nie powróci on do drewnianego kościoła, który wymagał podjęcia w możliwie najbliższej przyszłości prac remontowych. Zawieszono go w nowym kościele, w pobliżu ołtarza głównego. Do nowego kościoła trafiła też gotycka rzeźba Matki Bożej Bolesnej, odnaleziona w kapliczce przydrożnej, która pochodziła z kościoła parafialnego w Łękach Górnych (co ustalone zostało w wywiadzie osób przechowujących rzeźbę). Po pomyślnym wykonaniu prac przy tych dwóch dziełach sztuki gotyckiej, za namową i wsparciem urzędu konserwatorskiego ks. proboszcz Franciszek Pacholik rozpoczął starania o wykonanie kompleksowych prac remontowych kościoła.
Zaobserwowano destrukcję miejscową więźby dachowej i nieszczelności w pokryciu blaszanym dachu, co spowodowało pełną determinację działań, mimo że parafia zaangażowana była niedawno w prace wykończeniowe nowego kościoła i jego urządzanie. Dzięki pomocy Gminy Miasta Pilzna, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Marszałkowskiego oraz Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w ciągu czterech etapów wykonano całość prac, łącznie z remontem ogrodzenia. Prace remontowe poprzedzone wykonaniem inwentaryzacji zrealizowała w latach 2011–2013 firma „Renowator” z Radymna, nadzorował je Henryk Madejowski (biorący udział w projekcie norweskim łącznie z piszącą te słowa). Współpracy przy wykonaniu inwentaryzacji i projektu remontu podjął się architekt Henryk Sobolewski z Rzeszowa.
W ramach I etapu wykonano wzmocnienie fundamentów, remont podwalin, osuszanie murów zakrystii, skucie zniszczonych wilgocią tynków zewnętrznych i częściowo wewnętrznych (stwierdzono, że cegły zastosowane przy budowie to tzw. palcówki). Wykonano izolację pionową i poziomą murów zakrystii. Następnie wykonano konserwację więźby i wymianę pokrycia dachowego, stosując gont kładziony podwójnie. W trzecim etapie wykonano konserwację szalunków ścian oraz zakończono remont zakrystii.
Na zakończenie wymieniono sztachetki drewnianego ogrodzenia według istniejącej formy oraz remont murowanych słupków i kamiennych schodów przed głównym wejściem i przed kruchtą boczną, remont kaplicy wolno stojącej i polowej ambonki usytuowanych w obrębie ogrodzenia. Po zakończeniu prac remontowych kontynuowano ciąg prac konserwatorskich przy wyposażeniu. W latach 2015–2018 Kompleksowa Konserwacja Zabytków Filip&Filip wykonała prace przy stanowiących komplet: ławie kolatorskiej oraz dwóch zestawach ław renesansowych o niezwykle bogatej snycerce oraz konserwację ołtarza bocznego pw. Serca Pana Jezusa, za którym w partii nieotynkowanej odkryto malowidła o charakterze renesansowej wici roślinnej w kolorystyce czerwono-biało-szarej, podkreślonej czarną linią. Są to obecnie niedostępne do obejrzenia ślady pierwotnej, zapewne bogatej, polichromii zrębu. Postępujące pogorszenie stanu zdrowia ks. Franciszka Pacholika, a w końcu jego odejście na emeryturę, przerwało, oby nie na długo, cykl prac konserwatorskich, na które zasługuje cenne barokowe wyposażenie tego kościoła. Jeden z problemów, jakie sprawia lub sprawiał będzie obiekt, wynika z faktu otynkowania na początku XX wieku ścian wewnątrz grubą warstwą, który asymiluje wilgoć. Tynki pokrywają również wewnętrzne lisice, które pokryto zaprawą w formie półkolistych wałków. Na tak przygotowanym podłożu wykonano w 1925 roku secesyjną polichromię ścienną (autor Julian Krupski), która została całkowicie zmyta i zastąpiona w 1966 roku polichromią autorstwa Ireny Wojnickiej-Markielowskiej, Heleny Majewskiej i Bolesława Duszy, która ma wartość artystyczną.
Z warstwy autorstwa J. Krupskiego, zapewne za sugestią ówczesnego urzędu konserwatorskiego, Maria Cichorzewska - Drabik (która zaangażowana była przy konserwacji gotyckiego obrazu Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny) wykonała transfer figuralnego tonda ze sklepienia nawy głównej i wprawiła go na strop obszernej kruchty zachodniej. Jak już wspomniano, podczas prac przy ołtarzu bocznym południowym pw. Serca Pana Jezusa stwierdzono obecność w narożniku kościoła na zrębie ścian fragmenty renesansowej polichromii, malowanej na cienkiej warstwie pobiały z motywem gęstych mięsistych wici roślinnych. Badania na obecność pierwotnej polichromii oraz konserwacja bogatego wyposażenia kościoła będzie przedmiotem troski w przyszłych latach.
Na południe od Łęk Górnych w miejscowości Zwiernik (gm. Pilzno) w latach 1885– 1891 został postawiony drewniany kościół pw. św. Marcina Bpa, przeniesiony z Padwi Narodowej, zakupiony wraz z pełnym wyposażeniem. Kościół w Padwi Narodowej został wzniesiony w 1664 roku. Kościół drewniany, jednonawowy, z węższym prezbiterium zakończonym trójbocznie, o obniżonej kalenicy. Ściany konstrukcji zrębowej, szalowane z lisicami. Kościół przed przenosinami nie miał wieży, nad łukiem tęczowym istniała sygnaturka z barokowym baniastym hełmem. Nad kruchtą wejściową znajdowało się pięterko dzwonne pokryte dachem trójspadowym, niższe od kalenicy dachu. Całość obiegały soboty. Po przeniesieniu do Zwiernika kościół został zmieniony. Sygnaturka uzyskała ostra formę zbliżoną do neogotyku, nie przeniesiono sobót. W 1994 roku podjęto decyzję o rozbudowie kościoła, tj. podniesieniu wieży, której projekt wykonał arch. Julian Klimek z Krakowa. Wieżę przykryto hełmem pokrytym blachą, nawiązującą do dawnej barokowej formy sygnaturki, jaką znamy z przekazów graficznych kościoła w Padwi Narodowej, przed jego rozebraniem. Planowano też wówczas przywrócenie sobót, co nie zostało wykonane. Po 2000 roku rozpoczęto systemowe prace konserwatorskie we wnętrzu kościoła. W latach 2007–2009 wykonano konserwację barokowego ołtarza bocznego, w którym istnieje zapewne zachowany z pierwotnego zwiernickiego kościoła obraz tablicowy Święta Anna Samotrzecia z XVI wieku. Obraz ten jest zasłaniany obrazem św. Mikołaja z XVII wieku. Na stryszku kościoła odnaleziono cenne późnorenesansowe tabernakulum, które po konserwacji ustawiono na ołtarzu bocznym z obrazem św. Anny. Zapewne obraz ten, a prawdopodobnie też tabernakulum, pochodzą z nieistniejącego małego kościoła drewnianego tzw. „dworskiego” pw. św. Anny z 1595 roku, który został rozebrany w 1913 roku. Kolejnymi pracami była konserwacja ołtarza bocznego Matki Bożej Różańcowej z 1889 roku, który został podarowany parafii w Zwierniku z katedry tarnowskiej oraz konserwacja barokowej, w całości pozłacanej chrzcielnicy. Wykonawcą tych prac była Anna Dorak z Krakowa. Następnie w kilku etapach zrealizowano konserwację polichromii ściennej wykonanej przez Stanisława Gucwę w 1910 roku (podobna formalnie polichromia została wykonana przez tego autora w koście[1]le drewnianym w Machowej). Autorem odnowienia polichromii był Aleksander Małecki z Krakowa, rozpoczynając od 2011 roku prace trwające w kilku etapach. W kolejnych latach podjął się też konserwacji ołtarza głównego, przywracając mu pierwotną, marmoryzowaną kolorystykę, stojące w prezbiterium stalle oraz stacje drogi krzyżowej.
Na północ od Łęk Górnych w Machowej, zbudowano w 1778 roku drewniany kościół pw. Świętej Trójcy jako kościół filialny do parafii w Łękach Górnych. Nowo powstałą parafię, wydzielając ją z parafii w Łękach Górnych, erygowano w 1925 roku. Kościół był kilkakrotnie remontowany w latach 1862, 1880 oraz gruntownie po zniszczeniach wojennych w 1944 roku (ok. 30% północnego dachu i stropu uległo degradacji), następnie w latach 1958–1962. Kościół konstrukcji zrębowej, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, nawą o stropie z zaskrzynieniami wspartymi na dwóch słupach. Od wschodu w nawie łuk tęczowy wykrojony półkoliście, od zachodu wewnątrz wydatny barokowy falisty chór muzyczny wsparty na dwóch filarach. Po obu stronach prezbiterium prostokątne zakrystie, od zachodu kruchta wejściowa z daszkiem dwu - spadowym. Od strony południowej dobudowano wąską przybudówkę – werandę z daszkiem pulpitowym wzdłuż całej południowej strony kościoła. Inicjatorem rozbudowy był ks. Szydłowski w 1959 roku, który samowolnie wykonał szereg prac.
Przed 2000 rokiem drewniany płotek ze sztachetek zastąpiono okazalszym ogrodzeniem drewnianym na betonowych słupach. W latach 2012–2016 staraniem ówczesnego ks. proboszcza Stanisława Gąsiora pełny zakres prac remontowych wykonał Kazimierz Gołda (Zakład Budowlano-Konserwatorski PORTAL z Domaradza). Połacie dachu pokryto gontem, zmieniono na gontowy szalunek ścian zewnętrznych. Konieczna okazała się wymiana kilku belek zrębu. Wykonano konserwację więźby i ścian zrębu. W 2017 roku kościół został otoczony nową kamienną drogą procesyjną, zamontowano instalacje alarmowe. Od kilku lat trwają prace wewnątrz kościoła przy konserwacji olejnej polichromii ściennej autorstwa Stanisława Gucwy z 1906 roku. Prace te w kilku etapach prowadzi Alina Kostka-Bernady z Tarnowa. Wnętrze kościoła odzyskuje swoją estetykę, przed pracami sklepienia i ściany były silnie pociemniałe, łuszczące się z ubytkami – śladami po pożarze ołtarza głównego, który miał miejsce w latach 70. Ideałem byłoby wykonanie częściowej rekonstrukcji spalonego ołtarza głównego, którego relikty zostały odnalezione w zabudowaniach gospodarczych na tere - nie plebanii. Zachowane relikty neogotyckie - go ołtarza pochodzą z partii zwieńczenia, ale na ich podstawie można uzyskać skalę i zaprojektować rekonstrukcję, wykorzystując foto - grafie archiwalne. W najbliższym czasie planowane jest zakończenie prac przy konserwacji polichromii nawy oraz wykonanie konserwacji neogotyckich ołtarzy bocznych. Wewnątrz kościoła zachowane są stare ławki, barokowy chór muzyczny i posadzka z płytek cementowych o bogatych wzorach (zapewne wtórnie użytych, przeniesionych z Ziem Odzyskanych w czasie rozbudowy kościoła około 1959 roku).
Kolejnym cennym kościołem jest dawny kościół parafialny pw. św. Stanisława BM w Jodłowej, w południowej części powiatu na zachód od Brzostku. Stojące obok niego sanktuarium Dzieciątka Jezus – nowy kościół parafialny, którego budowa rozpoczęła się w 1997 roku, a konsekracji dokonano w 2008 roku, dominuje w krajobrazie wsi, pomimo usytuowania na niższym poziomie gruntu. Kościół dawny parafialny posiada dobrą ekspozycję na małym wyniesieniu, będącym fragmentem większego zbocza, na jego południowym stoku. Powstał w latach 1670–1679 po spaleniu poprzedniego kościoła. Konsekrowany był w 1683 roku. Został rozbudowany w latach 1923–1932 poprzez wydłużenie nawy w kierunku zachodnim oraz podniesienie stropu. Konstrukcji zrębowej, o belkach wiązanych na jaskółczy ogon z przyciętymi ostatkami. Trzynawowy (pierwotna nawa zbliżona do kwadratu, rozdzielona dwiema parami filarów, przedłużona do formy prostokąta o dwa przęsła, z wydatnym chórem muzycznym), z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia i dwa późniejsze przedsionki oraz od południa boczna kruchta wejściowa. W wejściu do bocznej kruchty oraz pomiędzy zakrystią a prezbiterium zachowane starsze portale z uszakami, drzwiami klepkowymi i zamkiem kowalskim. W prezbiterium i nawie głównej sklepienie pozorne kolebkowo-krzyżowe, w nawach bocznych stropy płaskie. Wnętrze korpusu nawowego rozczłonkowane arkadami zamkniętymi półkoliście, wspartymi na ośmiobocznych słupach. Belka tęczowa o łuku falistym.
Dach wspólny dla prezbiterium i korpusu nawowego siodłowy, o stromych połaciach w części barokowej, w części dobudowanej o nieco obniżonej kalenicy. Otwory okienne stosunkowo dużych rozmiarów, wielokwaterowe (32 kwatery), zamknięte spłaszczonym łukiem. Kościół odnawiany był w latach 1960, 1978, 1992 oraz 2012–2016 staraniem ks. proboszcza Zenona Tomasika. Wykonawcą prac był Zakład Budowlano-Konserwatorski ARKADY z Jarosławia pod kierunkiem Bogusława Bulińskiego. Przed ostatnimi pracami remontowymi kościół pokryty był blachą, ściany miał oszalowane deskami pionowymi, w dolnych częściach deskami poziomymi. Podczas remontu zaszły kolejne, znaczne zmiany estetyki budowli, mające jej przywrócić barokowy charakter. Zdecydowano o pokryciu połaci dachowych gontem, również w części dobudowanej, w której dach dwuspadowy posiadał obniżoną kalenicę w stosunku do dachu nad barokową częścią. W kalenicy dachu, nad belką tęczową znajduje się sygnaturka z latarnią, przed remontem pokryta blachą, po remoncie gontem. Zdecydowano również o pokryciu ścian gontowym obiciem oraz wykonano fartuch gontowy. Wymieniono podmurówkę kamienną. Rozebrano jedną z północnych dobudówek przy zakrystii. Podczas prac remontowych odkryto pod szalunkiem przy bocznym południowym wejściu na zewnętrznej stronie zrębu malowany (bezpośrednio na zrębie pokrytym cienką warstwa pobiały) motyw kościotrupa z kosą – symbolem śmierci. Nad otworem wejściowym do tej kruchty, w jej szczycie umieszczony jest zegar słoneczny, obecnie słabo czytelny, przemalowany, czekający na konserwację. W linii muru ogrodzeniowego kościoła od strony wschodniej, południowej i północnej znajdują się kubaturowe kaplice murowane z ciosów piaskowca i cegły. W 1999 roku mur ten obsunął się od strony południowej, całe ogrodzenie wraz z kaplicami miało liczne spękania i uszkodzenia. W 2017 roku wykonano konserwację muru ogrodzeniowego wraz z kaplicami.
W obrębie murowanego ogrodzenia kościoła od zachodu znajduje się parawanowa murowana i tynkowana dzwonnica, zwieńczona gzymsem i trójkątnym przyczółkiem. Wewnątrz trzech ażurowych, półkoliście zamkniętych arkad zawieszone dzwony, w centrum pod środkową arkadą mur pełny, z głęboką wnęką od strony kościoła, w której umieszczona rzeźba drewniana polichromowana św. Jan Nepomucen z k. XIX wieku. Prace remontowe zostały wykonane przez firmę Usługi Remontowo-Budowlane Bogdan Kordek z Przeczycy pod nadzorem konserwatorskim Huberta Lipki; prace przy murze obwodowym, kaplicach, dzwonnicy oraz rzeźbie św. Jana Nepomucena zrealizowała Beata Palusińska-Lipka z Krosna. Planowane początkowo rozebranie małej drewnianej przybudówki pomiędzy dzwonnicą a murem kościoła zostało zaniechane z uwagi na ustalenia historyczne o przechowywaniu w tym miejscu kilku Żydów w okresie okupacji. Pomieszczenie to zostało zakonserwowane w koniecznym zakresie. Prowadzono również prace wewnątrz kościoła przy polichromii ściennej i przy ołtarzu bocznym pw. św. Wojciecha. Po powiększeniu w 1932 roku kościół został wewnątrz pokryty jednorodną kompozycją polichromii autorstwa Józefa Edwarda Dutkiewicza, który zapewne wykorzystał małe fragmenty polichromii barokowej, scalając estetycznie wnętrze. Polichromia odnawiana była w 1972 roku przez Marię Cichorzewską - Drabik oraz w latach 2016–2017 przez Ewę Gliwę-Kawecką z zespołem w ramach firmy „Consiste” s.c. A. Kosakowska, E. Zielińska z Krakowa. Agnieszka Kosakowska w 2015 roku wykonała badania na obecność starszych warstw polichromii. Prace przy polichromii „Dutkiewiczowskiej” wykonano w jedynie obrębie sklepienia prezbiterium i ściany południowej.
Wszystkie prace były możliwe dzięki staraniom ówczesnego ks. proboszcza Zenona Tomasika, który z entuzjazmem i pasją podejmował się dbałości o najdrobniejszy skrawek materialnej przeszłości. Dzięki współpracy z nim możliwe było m.in. ujawnienie zespołu cennych starodruków i uzupełnienie wpisu do rejestru o kolejne elementy wyposażenia kościoła i plebanii w Jodłowej. W czasie jego administrowania parafią zostały przywrócone pewne formy nabożeństw w starym kościele oraz odbywały się inne wydarzenia kulturalne w ramach tzw. Dni Stanisławowskich.
W pobliskiej Gorzejowej, na szczycie wysokiego wzgórza znajduje się murowana kaplica pw. św. Grzegorza, która według tradycji miała być wybudowana przed 1747 rokiem, dawniej użytkowana okazjonalnie jako miejsce pielgrzymkowe związane z kultem Przemienienia Pańskiego i kultem św. Grzegorza (którego obraz uznawano za cudowny). Obecnie, po powiększeniu o drewnianą nawę z ramionami transeptu, funkcjonuje jako kościół parafialny. Parafia została wydzielona z parafii w Siedliskach-Bogusz w 1936 roku. Kościół składa się z murowanego prezbiterium, zapewne dawnej kaplicy murowanej, i północnej zakrystii oraz drewnianego korpusu nawowego, który został dobudowany w 1936 roku według projektu Stanisława Radwańskiego, konstrukcji zrębowej, oszalowany, trójnawowy z rozszerzeniem transeptowym po bokach. Dachy o dwóch kalenicach na jednej wysokości. Nad częścią zachodnią ponad kalenicą dachu nadbudowana okazała wieżyczka o hełmie ostrym. W części wschodniej, na skrzyżowaniu z transeptem, mała sygnaturka o podobnej ostrej formie.
Dzwon z 1614 roku (odlany w pracowni Andrzeja Lubicza w Gdańsku, przeniesiony w 1904 roku z Siedlisk-Bogusz) zawieszony jest po południowej stronie kościoła, w wolno stojącej metalowej ażurowej dzwonnicy. Pokrycie dachowe zostało wymienione po 2011 roku ze środków parafialnych, zmieniono nieznacznie detale sygnaturki i wieżyczki. Wyposażenie kościoła o zróżnicowanej wartości artystycznej (sztuka ludowa i barokowa) zostało objęte wpisem do rejestru zabytków ruchomych B-419 z dnia 31.01.2012 r. Od tego czasu corocznie poddawane pracom były różne elementy wyposażenia – w tym obraz św. Grzegorza z 1698 roku, obraz św. Antoniego, stacje Drogi Krzyżowej, chrzcielnica, obraz „Jezus Nazareński Wykupiony”, obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem i z grającymi anioła[1]mi”, antepedium ołtarza głównego z obrazem Ostatniej Wieczerzy. Prace wykonywała Barbara Czajkowska-Palusińska z Krosna. Konserwację nastawy ołtarza głównego wykonała Alina Kostka-Bernady z Tarnowa. Prace były współfinansowane przez Gminę Brzostek i Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Niestety w ostatnim czasie zostały wycięte wszystkie liściaste drzewa otaczające kościół, a nowe nasadzenia drzewami iglastymi nie dodadzą obiektowi uroku.
Na południowy wschód od Pilzna na stoku wzgórza po jego południowej stronie, z ekspozycją na szeroką dolinę Wisłoki znajduje się drewniany kościół pw. Narodzenia NMP w Dobrkowie. Kościół jest budynkiem o mieszanej – murowano-drewnianej konstrukcji, nawa, dwie kaplice i wieża są drewniane, zakrystia oraz prezbiterium murowane.
Przykryty dachem dwuspadowym o wspólnej kalenicy, zakrystie i kaplice dachem pulpitowym łączącym się z połacią dachu. Parafia rzymskokatolicka w Dobrkowie istniała już w poł. XIV wieku, uposażona z fundacji rycerskiej Borysława i Andrzeja herbu Topór. Obecny kościół datowany jest na XVI wiek w części prezbiterialnej. Zapewne ta cześć kościoła była użytkowana w latach 1565–1595 przez arian, kiedy to właścicielem wsi był Jan Koniecpolski. Prezbiterium jest to masywna konstrukcja murowana z kamienia i cegły, na planie prostokąta, z małymi otworami okiennymi, zamkniętymi łukami odcinkowymi, tynkowana i bielona, sklepiona płaskim stropem z fasetą. Do prezbiterium od północy przylega murowana zakrystia posiadająca sklepienie krzyżowe, nad którym istnieje piętro dawnej loży kolatorskiej o dwu przęsłach sklepień krzyżowych, z rozetami w zwornikach (loża dostępna schodami w grubości muru prezbiterium, posiadała zamurowany kominek).
Otwory okienne na obu poziomach zakrystii i loży małe, prostokątne. Nawę drewnianą o konstrukcji zrębowej i szerokości zbliżonej do prezbiterium kościoła, która istniała w XVII wieku, poszerzono w XVIII wieku (istnienie starszej drewnianej części nie zostało potwierdzone badaniami). Zachowana drewniana nawa ma rzut kwadratu, do którego po bokach dostawione są dwie otwarte na nawę kaplice boczne, również mające rzuty mniejszych kwadratów. Nawa ma strop płaski i zaskrzypienia. Do kaplicy południowej przylega drewniane pomieszczenie zakrystyjne z wejściem do prezbiterium.
Ściana łuku tęczowego o barokowym spływowym wykroju z belką profilowaną, na której umieszczona jest barokowa rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. W XVIII wieku od strony zachodniej powstała wieża. Gruntowny remont kościoła przeprowadzono w 1913 roku, wymieniono część zrębu ścian i podwyższono wieżę oraz dobudowano przedsionek do zakrystii (murowany). Wieża otrzymała wówczas iglicowy hełm oraz trójkątne szczyciki na każdej ścianie, wzorowane na hełmie gotyckiej fary w pobliskim Pilźnie. Kolejny znaczący remont wykonano w 1937 roku oraz w latach 1957–1958, wymieniono słupową konstrukcję, oszalowanie i pokrycie wieży, zachowując kształt z 1913 roku, wymieniono fundamenty kościoła i wzmocniono teren osuwającej się skarpy. Prace remontowe wykonywano również w latach 80. i 90., na ich zakończenie ogrodzono kościół nowym kamienno-drewnianym ogrodzeniem. Po wykonaniu tych prac przed 2000 rokiem stan kościoła można było określić jako bardzo dobry. Wewnątrz wymagał jednak konserwacji, gdyż całość wyposażenia była zaniedbana. Ks. proboszcz Stanisław Jędrzejczyk zgodził się na objęcie elementów wyposażenia decyzją o wpisie do zabytków ruchomych, czego dokonano w 2007 roku (nr B-181). Następnie rozpoczęto współpracę przy kolejnych etapach prac konserwatorskich we wnętrzu, których zakres i dynamikę można podziwiać. W efekcie wykonano konserwację wszystkich ołtarzy – rozpoczynając od głównego, następnie kolejno czterech ołtarzy bocznych, ambony, chrzcielnicy, masywnego drewnianego chóru muzycznego i prospektu organowego, krucyfiksu na belce tęczowej i obrazów stacji drogi krzyżowej. Prace te wykonywała Alina Kostka-Bernardy z Tarnowa.
Po ich zakończeniu zaryzykowano wykonanie odkrywek polichromii ściennej w obrębie nawy. Pod spodem zachowana była dobrze starsza warstwa olejna o charakterze ornamentalnym prawdopodobnie autorstwa Adolfa Haja z 1926 roku. Zdecydowano o usunięciu warstwy malarskiej z lat 70. XX wieku. Polichromię z lat 70. pozostawiono w całości w obrębie wnętrza murowanego prezbiterium (odnowienie tej części proboszcz powierzył w 2008 roku Adamowi Pragłowskiemu z Leżajska). W wyniku wszystkich przeprowadzonych prac wnętrze zyskało na estetyce, usunięto przemalowania, przywrócono pierwotne kolorystyki nastaw ołtarzowych, ambony i chrzcielnicy. Dzięki opisanym pokrótce pracom po wejściu do wnętrza kościoła iskrzą się bogactwem barw zabytkowych elementów.
Najskromniejszy i nieco zapomniany jest niewielkich rozmiarów kościół drewniany w gminie Dębica. Użytkowany jest na cmentarzu parafialnym parafii rzymskokatolickiej w Pustyni jako kaplica przedpogrzebowa. Zbudowany w 1661 roku (1663) pw. św. Stanisława BP w Pustyni, przeniesiony po 1989 roku z centrum wsi (obok niego powstał nowy kościół parafialny) na cmentarz parafialny na granicy miejscowości, obecnie jest to część miejscowości Kozłów. Zmienność lokacji i nazewnictwa może powodować pewne zdezorientowanie. Kościół został zbudowany w Pustyni na pamiątkę noclegu św. Stanisława, który nocował w tym miejscu, będąc w drodze do pobliskiej Brzeźnicy, dokąd zmierzał na poświęcenie nowego kościoła. Na pamiątkę tego pobytu biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki polecił zbudowanie kościoła pw. św. Stanisława Biskupa. Kościół został remontowany i częściowo przekształcony po uszkodzeniach z czasu wojny z 1944 roku. W 1979 roku został objęty wpisem do rejestru zabytków A-201 z dnia 5.12.1979 roku. W 1988 roku została wykonana inwentaryzacja architektoniczna opracowana przez Zygmunta Lewczuka i Wojciecha Kutschera, poprzedzająca translokację, podczas której wykonano pewne nie[1]zbędne prace zabezpieczające. Z tego powodu w omawianym przez nas okresie nie prowadzono w nim żadnych działań o charakterze konserwatorskim. Jest to niewielki kościół, nisko posadowiony przy ziemi, konstrukcji zrębowej, oszalowany pionowymi deskami, pokryty blachą. Nawa o rzucie kwadratu około 7×7 m, podzielona dwiema parami słupów wspierających zaskrzynienia. Od zachodu chór muzyczny wsparty na dwóch filarach o ozdobnym wycięciu. Węższe prezbiterium, o długości 7,5 m, zamknięte trójbocznie, od północy dobudowana zakrystia. Ściany w wielu miejscach wzmocnione dwustronnymi lisicami. Dach dwuspadowy o wspólnej kalenicy, nad prezbiterium i zakrystią połać nieco załamana w stosunku do mniej stromych połaci nad nawą. Więźba dachowa storczykowa, z co drugim więzarem pełnym, ze słupem. Sygnaturka ośmioboczna, o formie gotyckiej, z ostrym hełmem, oparta na jętkach dwóch ostatnich więzarów nad nawą. Otwory okienne, po dwa w prezbiterium i w nawie od strony południowej, zamknięte łukiem spłaszczonym, piętna stokwaterwe, obecnie niewidoczne z uwagi na gęstość iglastego zadrzewienia. W elewacji zachodniej kwadratowe dziewięcio-kwaterowe okno. Nad wejściem frontowym wąski przydaszek. Wewnątrz kościoła zachowany krucyfiks z XVI wieku (na belce tęczowej), późnorenesansowa ambona i późnorenesansowy ołtarz to świadectwa odległej historii obiektu, który zasługuje na bliższe zainteresowanie i podjęcie działań konserwatorskich.
Marta Nikiel
historyk sztuki,
Prezes Oddziału Rzeszowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki,
WUOZ Przemyśl, Delegatura Rzeszów
Więcej zdjęć oraz opisy znajdują się drukowanej wersji artykułu w czasopiśmie "Renowacje i Zabytki" 1/2022 Podkarpackie