Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków uczestniczył w konferencji prasowej nt. prac remontowych na terenie Rynku Starego Miasta Przemyśla. Przedstawiamy zakres prac oraz wytyczne PWKZ.
W odniesieniu do rozpoczynanych prac w obszarze Rynku Starego Miasta w Przemyślu, Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu wydał wytyczne w zakresie archeologicznym, zieleni oraz w odniesieniu do projektu. Wytyczne dotyczące robót budowlanych zostały wydane na prośbę Zarządu Dróg Miejskich w Przemyślu działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta Przemyśla.
Poniżej treść wytycznych:
- Archeologia
- Planowana w 2021 r. realizacja zadania inwestycyjnego pn. „Przebudowa północno – wschodniej części Rynku Starego Miasta” w ramach zadania „Podziemna Trasa Turystyczna w Przemyślu” wymaga z uwagi na teren stanowiska archeologicznego nr 38/AZP108-84/104 przeprowadzenia dodatkowych badań weryfikacyjnych. Głównym celem tych badań winno być rozpoznanie reliktów murowanego ratusza, którego fundamenty znajdują się na obszarze planowanej inwestycji.
- Badania archeologiczne przeprowadzone w 1972 r. przez Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu z udziałem A. Koperskiego, A. Kunysza, przy konsultacji Józefa T. Frazika doprowadziły do odsłonięcia reliktów części fundamentów ww. obiektu.
- W 35 przebadanych wykopach odsłonięto również relikty zabudowy od średniowiecza po XIX wiek.
- Wyniki przeprowadzonych badań pokazują, że budynek ratusza wznoszony był prawdopodobnie w 2 etapach. Założony został na planie prostokąta o wymiarach 17,5 x 14,5 m oraz przedzielony w środku ścianą nośną. Szerokość fundamentów ratusza murowanego I fazy (kamienie wiązane zaprawą wapienną ) wynosiła ok. 1, 40 m, a stopę fundamentową obiektu uchwycono na głębokości 3,95 m. W XVII w. do ściany zachodniej ratusza dostawiono podpiwniczony budynek prostokątny o szerokości ok. 4 m, którego szerokość fundamentów (kamienno –ceglanych) wynosiła ok. 0,85m, głębokość fundamentów była analogiczna jak przy I fazie budowy obiektu. Następnie nastąpiła dalsza rozbudowa ratusza w kierunku zachodnim i północnym. Szerokość dostawionego budynku wynosiła ok. 10 m. W trakcie prac odsłonięto schody wiodące do piwnic oraz sporadycznie fragmenty sklepień, a także od strony zewnętrznej murów obiektu natrafiono na relikty bruku z otoczaków. W części wschodniej ratusz został częściowo zniszczony przez odwach wybudowany w XIX w. przez władze austriackie. Niewykluczone, że w części północno zachodniej I fazy obiektu wznosiła się wieża widoczna na widokach ratusza pochodzących z XVII w.
- Pod względem konserwatorskim zasadne jest przeprowadzenie dodatkowych badań archeologiczno – architektonicznych w celu osłonięcia fundamentów całego ratusza oraz uzyskanie odpowiedzi dotyczących rozplanowania i kolejnych faz jego rozbudowy.
- W przypadku ratusza niezbędne jest uchwycenie korony murów, poprzez odsłonięcie na powierzchni 9 arów do głębokości ok. 1,5 m (w trakcie badań archeologicznych) reliktów całego obiektu oraz przeprowadzenie badań architektonicznych i scaningu laserowego. Ostateczna głębokość wykopów jest uzależniona od głębokości posadowienia korony murów obiektu.
- We wschodniej części rynku natrafiono na relikty zabudowy drewnianej z okresu średniowiecza oraz na warstwę kulturową z licznym materiałem potwierdzającym jej datowanie.
- W tej części rynku przebiega również XVII - wieczny kolektor sanitarny, którego relikty zostaną uchwycone w trakcie prowadzonych robót ziemnych.
- Cały obszar placu Rynkowego wraz z placem Dominikańskim i występującymi reliktami został wpisany do rejestru zabytków decyzją z dnia 24.02.2009 r. pod nr rej A-331.
- Zgodnie z art. 31 a ustawy z dnia 23 lipca 2003 r., o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tj. Dz. U. z 2021 roku, poz. 710 z późn. zm.) osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza realizować roboty ziemne lub dokonać zmiany charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, co doprowadzić może do przekształcenia lub zniszczenia zabytku archeologicznego jest obowiązana, (z zastrzeżeniem art. 82a w/w ustawy) pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków. Zakres i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych, ustala Wojewódzki Konserwator Zabytków w drodze decyzji, wyłącznie w takim zakresie, w jakim roboty budowlane albo roboty ziemne lub zmiana charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, zniszczą lub uszkodzą zabytek archeologiczny. Egzemplarz dokumentacji z ww. badań, podlega po ich zakończeniu nieodpłatnemu przekazaniu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków.
- W związku z powyższym na obszarze inwestycji Inwestor winien przeprowadzić badania archeologiczne i uzyskać pozwolenie Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na ich przeprowadzenie.
Z uwagi na charakter inwestycji dopuszcza się jej prowadzenie na podstawie odrębnych dwóch pozwoleń na:
- Badania archeologiczno - architektoniczne w obrębie ratusza.
- Badania archeologiczne w trybie nadzoru archeologicznego nad pozostałą jej częścią.
Osoba prowadząca badania archeologiczne oprócz wymagań wynikających z ustawy, o których mowa w art. 37e ust.1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami winna wykazać się doświadczeniem przy badaniach archeologicznych przy obiektach architektonicznych na terenie ośrodków staromiejskich.
- Korekta projektu.
- W odniesieniu do przesłanego przez Zarząd Dróg Miejskich Planu sytuacyjnego Rynku Starego Miasta w Przemyślu w skali 1:500 z zaznaczonym zarysem nawierzchni płyty Rynku z płyt granitowych płomieniowanych wnosi się o zmianę projektu w następujący sposób:
- Ostateczny zarys ratusza zostanie ustalony, po wykonaniu badań ( zaznaczenie reliktów ratusza w nawierzchni wykonać z kamienia z rozróżnieniem faz budowy tego obiektu).
- Oświetlenie w oprawach gruntowych ledowych (szt. 39) oraz kabel projektowany do tego oświetlenia powinno przebiegać wzdłuż narysów ratusza.
- Z uwagi na istniejący we wschodniej części Rynku kolektor sanitarny należy przewidzieć kontynuację zabezpieczenia jego sklepienia ( od góry z uwagi na wpis do rejestru zabytków pod nr A-331).
- We wschodniej części Rynku należy odtworzyć miejsce studni, która widoczna jest na planie
- Zieleń.
- W związku z wydanymi decyzjami tut. Urzędu dot. usunięcia drzew z terenu działki nr 737, obręb 207 – Rynek w Przemyślu, wniesiono o wykonanie profesjonalnego programu przebudowy drzewostanu rosnącego na terenie Rynku, uwzględniając nasadzenia przewidziane w decyzji Nr 135/2021 i 136/2021, a także związane z koniecznością wymiany pozostałych drzew. Program ten powinien zawierać lokalizację, sposób przygotowania miejsca pod sadzenie, wymianę gleby i jej skład, wprowadzenia urządzeń napowietrzających i nawadniających, zabezpieczenie miejsc wokół pni drzew itp. W przypadku natrafienia na relikty zabudowy lub mediów, należy przedstawić sposób zabezpieczenia ich przed korzeniami.
W związku z rozpoczynanymi pracami i informacjami o wymianie nawierzchni w Rynku, wyjaśniamy, że nawierzchnia kamienna jest chroniona wpisem do rejestru zabytków. Prace będą polegały na jej tzw. „przełożeniu” i ponownym prawidłowym ułożeniu z zachowaniem zasad budowy tego typu nawierzchni.
Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu będzie nadzorował prace na tym terenie i w przypadkach niezbędnych, korzystał z opinii ekspertów.
prof. Magdalena Gawin, Generalny Konserwator Zabytków MKDNiS wydała zalecenia dotyczące rewitalizowania zabytkowych przestrzeni rynkowych i eliminowania betonowania historycznych terenów miejskich, a także zazielenia tych terenów. W przypadkach niezbędnej wymiany zieleni zalecenia dotyczą nowych nasadzeń, odpowiednimi, historycznymi gatunkami drzew, wysokimi, o odpowiedniej szerokości pnia. Dołożymy wszelkich starań by stosowne wytyczne były realizowane również na Rynku w Przemyślu.
