Wpis do Rejestru kamienicy w Rozwadowie

Kamienica przy ul. Bełżyńskiego 18 (dawniej Strzeleckiej 24) w Rozwadowie, ob. osiedlu Stalowej Woli wzniesiona została około 1905 r. Przed II wojną światową kamienicę nazywano „Kinem Skoczka”, ponieważ  funkcjonowała w niej sala kinowo – teatralna z artystyczną kurtyną przedstawiającą „Kucie kos” według Artura Grottgera, w której operatorem był Stanisław Skoczek. Oficjalnie kino nosiło nazwę „Polonia”. Właścicielem kamienicy była prawdopodobnie rodzina Hirschów. Podczas II wojny światowej sala kinowa służyła jako magazyn, w którym trzymano kosze wiklinowe, zaś na poddaszu kamienicy mieścił się tajny lokal Kedywu” Wilcze Łyko” Armii Krajowej tzw. Górka. Sala kinowo – teatralna była miejscem tragicznych wydarzeń 18 maja 1944 r., kiedy to to Gestapo okryło tajny lokal Kedywu. W zorganizowanej przez Gestapo zasadzce zginął Szef Kedywu Oficer Dywersji Stanisław Bełżyński ps. „Kret” i Stanisław Szumilewicz ps. „Kryspin”. Po II wojnie światowej Kamienicę zamieszkiwała rodzina Stręciwilków, zaś sala kinowo- teatralna wynajmowana była dla sklepu meblowego, a następnie na biura firmy MHD ( Miejski Handel Detaliczny). Po śmierci ostatniej mieszkanki z rodziny Stręciwilków kamienica stała pusta. W 2015 roku od spadkobierców kamienicę nabył  Marek Wróblewski z zamiarem zorganizowania w niej Muzeum Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej. Dnia 7 kwietnia 2022 r. kamienicę od Marka Wróblewskiego nabyło Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, celem adaptacji na ekspozycję poświęconą tematyce wojennej.  


Jest to budynek murowany z cegły pełnej, na zaprawie wapiennej, częściowo podpiwniczony, dach drewniany, konstrukcji płatwiowo-kleszczowej, kryty blachą ocynkowaną, dwuspadowy. Stropy drewniane, belkowe, tynkowane. Podłogi: białe, na legarach drewnianych, parkiet, płytki terakotowe. Drzwi płycinowe, jedno i dwuskrzydłowe, pełne i przeszklone. Okna parteru drewniane, dwuskrzydłowe, zespolone; na piętrze futrynowe, dubeltowe, dwuskrzydłowe, z nadświetlem. Schody betonowe, wylewane, spocznikowe, dwubiegowe. Balustrada schodów kuta, żelazna, zapewne wyrób miejscowego kowala Pietruszyńskiego.

 

Założony na rzucie pięcioboku, szerokofrontowy Parter dwutraktowy złożony z traktu frontowego, i tylnego. Trakt frontowy parteru czterodzielny. Trakt tylny pięciodzielny, z dużą salą widowiskową, ze sceną na podwyższeniu i antresolą po przeciwległej stronie. Trakt frontowy piętra analogiczny do parteru. Trakt tylny piętra analogiczny do parteru. Pomieszczania parteru i piętra skomunikowane schodami umieszczonymi w trakcie tylnym, w narożniku pn.-wsch.. Pomieszczenia traktu frontowego skomunikowane amfiladowo. Bryła budynku jest dwukondygnacyjna, zwarta, prostopadłościenna, nakryta dachem dwuspadowym. 

Elewacje na  niskim gładkim, cokole. W elewacji pd.- zach. zastąpiony współcześnie okładziną z ceramicznych płytek terakotowych do wysokości parapetów okiennych.
Elewacja frontowa, zachodnia, ujęta w narożach lizenami, na obu kondygnacjach  jednoosiowa, z balkonem nad drzwiami z kutą , żelazną balustradą. Na poziomie parteru i piętra otwory drzwiowe. Elewacja pn.-zach. ujęta po bokach lizenami, na parterze jedno - ( pierwotnie trójosiowa), zaś na piętrze trójosiowa.  W narożniku pn. wsch. elewacji zachowany fragment pierwotnego wystroju elewacji w postaci  boniowania, zaślepionej  niszy okiennej z obramieniem okiennym. Piętro trójosiowe, z niszami okiennymi. Elewacja pd. zach., na obu kondygnacjach siedmioosiowa. Ujęta po bokach lizenami. Elewacja pd.-wsch. na obu kondygnacjach sześcioosiowa. W trzech osiach w narożniku pd.- zach. zamurowane pierwotne otwory okienne i drzwiowe. Na piętrz w trzeciej osi, od pn. - wsch. balkon z kutą żelazną balustradą. Kondygnacje rozdzielone gzymsem międzykondygnacyjnym. Na poziome parteru zachowane ślady boniowania, zaś na piętrze obramień okiennych i kanelowania lizen. Szczyt gładki, jednoosiowy. Elewacja pn. - wsch. gładka, na parterze trójosiowa, na piętrze - jednoosiowa, zaś w szczycie dwuosiowa. Kondygnacje zamknięte profilowanym gzymsem wieńczącym. Elewacja pn. zach. przebudówki na obu kondygnacjach czteroosiowa, na niskim cokole, zwieńczona gzymsem, gładka. Pozostałe elewacje przybudówki gładkie.

Kamienica przy ul. Bełżyńskiego 18 w Stalowej Woli stanowi dokument zagospodarowania struktury miejskiej dawnego miasta Rozwadowa, ob. dzielnicy Stalowej Woli. Jest świadectwem historii tego regionu, historii Polski oraz istotnym elementem krajobrazu kulturowego. Obiekt zachował swą dawną bryłę i częściowo detal architektoniczny oraz wystrój architektoniczny wnętrza. Budynek jest świadectwem zaangażowania społeczności rozwadowskiej w rozwój duchowy i kulturalny. Jest jednym z najokazalszych obiektów użyteczności publicznej, będących przykładem działalności architektonicznej na terenie miasta w dobie Autonomii Galicyjskiej.

Fot. D. Komada