Pomnik Historii to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r.
Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu.
Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano ponad 100 zabytkom. Z każdym rokiem, lista najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się. Znajdują się na niej obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona pomników historii mogą dołączać:
- obiekty architektoniczne,
- krajobrazy kulturowe,
- układy urbanistyczne lub ruralistyczne,
- zabytki techniki,
- obiekty budownictwa obronnego,
- parki i ogrody,
- cmentarze,
- miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.
W województwie Podkarpackim ten prestiżowy tytuł przyznano 7 obiektom:
Bóbrka – najstarsza kopalnia ropy naftowej
Kopalnia ropy naftowej w Bóbrce jest zabytkiem techniki obrazującym początek i rozwój wydobycia jednego z najważniejszych surowców naturalnych ostatnich stu lat. Według obecnej wiedzy, Bóbrka jako jedyne miejsce na świecie łączy dziewiętnastowieczne tradycje wydobywcze z
Krasiczyn – zespół zamkowo-parkowy
Zamek w Krasiczynie jest jednym z najcenniejszych zabytków nowożytnej architektury obronno-rezydencjonalnej w Polsce, wyróżniającym się wysokiej klasy formą architektoniczną z charakterystycznymi basztami i attykowymi zwieńczeniami oraz bogactwem wystroju elewacji. Architektura
Leżajsk – zespół klasztorny oo. Bernardynów
Zespół klasztoru ojców bernardynów w Leżajsku został uznany za pomnik historii w 2005 roku. Manierystyczno-barokowy zespół kościoła i klasztoru ojców bernardynów w Leżajsku należy do najwybitniejszych dzieł architektury sakralnej na Podkarpaciu. Od połowy XVII wieku zyskał sławę
Łańcut – zespół zamkowo-parkowy
Zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie został uznany za pomnik historii w 2005 roku. Zamek w Łańcucie jest XVII-wieczną rezydencją magnacką, już przez współczesnych zaliczaną do najbardziej okazałych posiadłości ziemskich Rzeczypospolitej. Pierwotnie ufortyfikowany, następnie
Przemyśl – Twierdza Przemyśl
Zespół zabytków Twierdzy Przemyśl stawiany jest w rzędzie największych twierdz europejskich. Cechują go wybitne wartości zabytkowe – historyczne, związane z rozwojem sztuki obronnej i krajobrazowe. Twierdza jest prawie kompletnie zachowanym do dzisiaj cennym zespołem zabytków
Przemyśl – zespół staromiejski
Zachowany do dnia dzisiejszego układ przestrzenny i zespół zabytkowy Przemyśla jest miejską strukturą przestrzenną o wyjątkowych w skali Polski wartościach zabytkowych – przede wszystkim historycznych. Przemyśl już w XI w. był ważnym ośrodkiem administracyjnym państwa Bolesława
Radruż – Zespół cerkiewny
Zespół cerkwi pw. św. Paraskewy w Radrużu wyróżnia się wyjątkowymi wartościami jako ważne materialne świadectwo tradycji artystycznych Kościołów wschodnich na ziemiach Rzeczypospolitej. Cerkiew, która zbudowana została prawdopodobnie pod koniec XVI w. lub w 1 poł. XVII w
